De richtlijn geeft verdere invulling aan de in acht te nemen zorgvuldigheid door grondroerders bij de uitvoering van hun werkzaamheden
In Nederland liggen vele kilometers aan kabels en leidingen in de grond en dit zal de komende jaren alleen maar verder toenemen. Met het toenemen van deze hoeveelheid, zal ook de kans op schade aan kabels en leidingen tijdens de uitvoering van grondroerende werkzaamheden toenemen. De wetgever heeft met de invoering van de Wet Informatie-uitwisseling Ondergrondse Netten (WION) geprobeerd om gevaar of economische schade door beschadiging van ondergrondse kabels en leidingen zoveel mogelijk te voorkomen.
In de WION zijn de verplichtingen en verantwoordelijkheden van partijen die in de nabijheid van kabels en leidingen graafwerkzaamheden willen uitvoeren vastgelegd. Op netbeheerders rust een informatieplicht en op de grondroerders en hun opdrachtgevers rust een zorgvuldigheidsplicht. De in acht te nemen verplichtingen en procedures zijn verder uitgewerkt in het Besluit informatie-uitwisseling ondergrondse netten (BION) en de Regeling informatie-uitwisseling ondergrondse netten (RION).
In de WION is de door de grondroerder in acht te nemen zorgvuldigheid bij het uitvoeren van graafwerkzaamheden in een beperkt aantal maatregelen uitgewerkt. Een grondroerder moet onder andere maximaal 20 dagen en minstens 3 dagen voor de uitvoering van graafwerkzaamheden, een graafmelding doen. Ook rust er op de grondroerder een lokaliseringsplicht. De verdere invulling van de zorgvuldigheidsnormen heeft de wetgever overgelaten aan de bij de graafketen betrokken partijen, omdat de in acht te nemen zorgvuldigheid afhankelijk is van de omstandigheden van het geval.
Het CROW heeft in 2008 al aan de oproep van de wetgever gehoor gegeven door op initiatief van belanghebbenden bij het graafproces de CROW-richtlijn 250 Zorgvuldig graafproces ‘Graafschade voorkomen aan kabels en leidingen’ op te stellen. In 2011 verscheen vervolgens CROW-richtlijn 308 ‘Kabels en leidingen rond wateren en waterkeringen’.
Ondanks deze regelingen bleek in de praktijk nog veel onduidelijkheid bestaan over wanneer voldoende zorgvuldigheid was betracht en op welke informatie met betrekking tot de ligging van kabels en leidingen mocht worden vertrouwd. Het CROW heeft getracht om aan die onduidelijkheid een einde te maken door het uitbrengen van een nieuwe richtlijn: ‘Schade voorkomen aan kabels en leidingen, richtlijn zorgvuldig grondroeren van initiatief- tot gebruiksfase’. Deze richtlijn is sinds 1 januari 2017 van kracht en vervangt de eerder genoemde richtlijnen 250 en 308.
De nieuwe richtlijn heeft als doel een brug te slaan tussen wetgeving en de praktijk, door verder invulling te geven aan het begrip zorgvuldigheid. In de nieuwe richtlijn zijn bovendien voor alle betrokken partijen in elke fase van het bouwproces aanwijzingen gegeven over hoe zij vanuit hun rol, activiteit en verantwoordelijkheid invulling zouden moeten geven aan zorgvuldig grondroeren, zodat zij er gezamenlijk voor kunnen zorgen dat schade aan kabels en leidingen wordt voorkomen.
Dat in de praktijk behoefte bestaat aan deze aanwijzingen is gebleken tijdens de Infratech 2017, waar het CROW een kennissessie heeft gehouden over de publicatie van de nieuwe richtlijn. Bij deze kennissessie waren vertegenwoordigers van netbeheerders, opdrachtgevers en grondroerders aanwezig. Uit de vragen die tijdens de kennissessie zijn gesteld, blijkt dat er nog grote onduidelijkheid bestaat over de vraag hoever de zorgplicht van grondroerders reikt bij de uitvoering van hun werkzaamheden.
Het CROW heeft met het uitbrengen van de nieuwe richtlijn getracht om alle partijen in de graafketen enige houvast te bieden ten aanzien van de in acht te nemen zorgvuldigheid. Het CROW heeft daarbij aansluiting gezocht bij de binnen het bouwproces te onderscheiden fasen van initiatief tot gebruik. Vervolgens is per fase uitgewerkt wie wat moet doen en welk resultaat behaald moet worden. Het resultaat van de voorgaande fase is vervolgens de basis voor de opvolgende fase.
De richtlijn geeft praktische aanwijzingen om schade aan kabels en leidingen te voorkomen. De richtlijn gaat niet in op de vraag wie aansprakelijk is, indien tijdens de uitvoering van de werkzaamheden toch schade optreedt. Door de werkwijze uit de richtlijn in acht te nemen zal een grondroerder in beginsel hebben voldaan aan de in acht te nemen zorgvuldigheid.
Waar in de praktijk met name nog problemen kunnen ontstaan is op het vlak van de “afwijkende situatie”. Het CROW definieert een afwijkende situatie als een situatie waarbij een kabel of leiding niet op de plek ligt waar deze volgens de gebiedsinformatie zou moeten liggen of een situatie waarbij tijdens het lokaliseren een kabel of leiding wordt gevonden die niet op de gebiedsinformatie stond vermeld.
Juist in deze afwijkende situaties zullen de grondroerders extra alert moeten zijn op de invulling van de zorgvuldigheidsplicht. Indien sprake is van een afwijkende situatie zal een grondroerder dit moeten melden bij het kadaster en – indien deze bekend is – de netbeheerder. Voorts zal de grondroerder meer inspanningen moeten plegen om de afwijkende situatie helder te krijgen. Indien de kabel of leiding niet kan worden gevonden, zal de grondroerder bijvoorbeeld de hulp in moeten schakelen van de netbeheerder, alvorens de werkzaamheden voort te zetten.
Uiteindelijk blijft het een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de netbeheerder, opdrachtgever en grondroerder om schade aan kabels en leidingen te voorkomen. Met de invoering van de nieuwe richtlijn van het CROW is het voor de betrokken partijen duidelijker welke zorgvuldigheid van hen verwacht wordt, waardoor het aantal schades aan kabels en leidingen naar verwachting zal afnemen. Voor afwijkende situaties biedt de richtlijn geen vooraf vastgesteld kader. De in acht te nemen zorgvuldigheid hangt in dergelijke situaties af van de omstandigheden van het geval. Van de grondroerders wordt in die situaties verwacht dat zij zich extra zullen inspannen om schade te voorkomen.
Note: Als gevolg van nieuwe jurisprudentie en wetswijzigingen kan het voorgaande op het moment van lezen achterhaald zijn. Wij adviseren dat u zich ook altijd laat informeren over de actuele stand van de jurisprudentie en wetgeving, graag staan wij u hierin bij.